OTOKLAV NEDİR?

OTOKLAV NEDİR?

Yüksek sıcaklık (120 ⁰C) ve basınç altında 15-20 dakika buhar yöntemiyle yapılan sterilizasyon işlemlerinde kullanılan cihazdır. Aynı zamanda buharlaştırma, eritme ve birleştirme işlemleri için de kullanılır. Laboratuvar ve ameliyathanelerde, mikrobiyoloji, pediatri, veterinerlik gibi sektörlerde sıklıkla kullanılır. Otoklavlar ürettiği yüksek basınç ve sıcaklık ile en iyi fiziksel özelliklerinin tekrarlanabilir olmasını sağlar.

Otoklav

Kazan, kapak, hava boşaltma ventili, manometre, termometre, basınç ayar subabı gibi basınç ekipmanlarını barındırır.

Otoklav Çalışma Prensibi

Otoklavlar 100°C ve atmosferik basınç üzerindeki şartlarda yürütülen tüm ısıl işlemlerini otoklav kazanı içerisinde gerçekleştirilebilir. Bu şartlarda sterilizasyon sağlanır. Otoklavlarda sterilizasyon, 100°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda, içindeki suyun yüzeyine yapılan buhar basıncının artırılması ve böylece suyun kaynama noktasının yükseltilmesiyle sağlanmaktadır.

Otoklava verilen buharla, otoklav içindeki su önce ısınır ve daha sonra oluşan buhar içeride hapsedilerek, basınç yükselir. Otoklav basıncı (doymuş buhar basıncı) ile sıcaklık arasında belli bir ilişki vardır. Buna göre otoklav basıncının ölçülmesiyle otoklav sıcaklığı da saptanabilir.

Otoklav kapalı bir sistem olduğu için buharın ısınması hacminin genişlemesine sebep olmaz. Hacmi genişleyemeyen buhar mecburen basıncın yükselmesine sebep olur. Bu durumda latent dönemde harcanan entropi azalır ve giderek sıfır olur. Entalpi değişmeyeceği için ısınma devam eder. Sistem kapalı olmasaydı, daha net bir ifade ile; otoklav kabini genişleyebilseydi, sterilizasyon fazında otoklavın basınç zaman eğrisinde görülene benzer bir düzlük görebilecektik. Bu düzlük su fazından buhar fazına geçişte meydana gelecekti.
Otoklav Çalışma Prensibi


Otoklav Ekipmanları

Kazan: Küçük otoklavlarda kazanlar elektrik enerjisiyle buhar üretimi yapılırken, büyük çapta ve uzunluktaki otoklavlar için ayrı bir buhar üretici takviyesi ile sistemin ihtiyacı olan buhar beslenir. Uzunluk arttıkça ısıl genleşmelerden dolayı kazanlar önden ve arkadan uzama yapacaktır, bu yüzden ön ve arka ayaklar kayar mesnetler üzerine oturtulmalıdır.
Kapak: Sıkıca kapanabilen özellikte olmalıdır. Kapağın sıkıca kapanabilmesi ve hava kaçırmaması için sağlam bir lastik contanın bulundurulması gereklidir. Otoklav kapakları esneme veya kayma yapmamalıdır.
Basınç Ayar Subabı: Basıncın belli düzeyde kalmasını sağlar. Prosestatdan aldığı bilgiler doğrultusunda motorlu vana oransal veya on-off çalışarak sistemin buhar basıncını dengede tutar. İstenilen sıcaklık aralığı buhar basıncı sıcaklığı üzerinden teyit edilir.
Termostat: Isı kaynağı olarak elektrik kullanan sistemlerde sıcaklığın istenilen aralıkta kalmasını sağlarlar.
Hava Atıcı: Bir çeşit kondenstop özelliği gösteren hava atıcı, sistemdeki buhar ile havayı ayırt ederek sistemdeki havayı dışarı atmayı sağlayan armatür grubudur. Bu sistem bazı otoklavlarda hava alma vanası ile sağlanmakta olup, vana sistem buhara kalkana kadar açık tutulmakta vanadan buhar çıkışı gerçekleştirildiğinde de vana kapatılmaktadır. Bu yöntemde düşük basınçta hava kabarcıkları ürünlerin üzerinde kalmakta ve bölgesel ısıtma eksiklikleri görülmektedir.
Emniyet Ventili: Sistemde oluşabilecek otomasyon arızalarına karşı oluşabilecek basınç artışını ve sistemin güvenliğini sağlamak için gerekli armatür grubudur.
Manometre ve termometre: Otoklavlarda vazgeçilmez iki parça olup birisi basıncı diğeri sıcaklığı ölçmeye yarar. Her ikisinin de kalibre edilmiş olması şarttır.

Otoklav Kontrolünde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Otoklav periyodik kontrolü yapılırken genel basınçlı kaplar için geçerli olan TS 2025, TS EN 13445-5 (Bölüm-5: Muayene ve Deney koşulları) standartları göz önüne alınır.

  • Tüm basınçlı kaplar gibi otoklavda da bulunduğu ortam koşulları uygunluğu tesbit edilmelidir.
  • Basınçlı buhar sterilizasyonu için gereken sıcaklık uygun aralıkta (100 – 140 ⁰C) olmalıdır.
  • Sıkıştırılmış havanın tümü çalışma öncesinde otoklavlardan tahliye edilmesi sterilizasyonu başarıyla sağlama açısından oldukça önemlidir.
  • Otoklav emniyet sisteminde olması gereken özellikler;
  • Yüksek basınç ikazı bulundurması ve uygun şekilde çalışması
  • Şebeke gerilimi ikaz cihazı bulundurması ve uygun şekilde çalışması
  • Basınç algılama sensörü bulundurması ve uygun şekilde çalışması
  • Su kontolünü sağlayan ve bittiğinde gücü kesen sistemin bulundurulması ve uygun şekilde çalışması
  • Buhar kontolünü sağlayan ve bittiğinde gücü kesen sistemin bulundurulması ve uygun şekilde çalışması
  • Sterilizasyon odasındaki basınç atmosfer basıncına düşmeden kapıyı açmayan sistemin bulundurulması ve uygun şekilde çalışması.

PERİYODİK KONTROL NEDİR? VE HANGİ YASAL YÖNETMELİKLERE GÖRE YAPILIR?

Periyodik kontrol; işyerlerinde kullanılan makina ve teçhizatın çalışma ömrü süresince; insan sağlığına ve çevre güvenliğine zarar vermeksizin çalışmasının sağlanması için yasal mevzuat uyarınca işveren tarafından yaptırılması gereken kontrol ve denetim faaliyetleridir.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği'ne göre Kaldırma ve İletme Ekipmanları, Kazanlar, Basınçlı Kaplar, Elektriksel Tesisatı ve Topraklama Ölçümleri, Yangın Tesisatı, Havalandırma Tesisat, Doğalgaz İç Tesisat vb. tesisatlar ilgili standartlarda kontrol periyodu belirtilmemiş ise yılda en az 1 (bir) defa Akredite Firmalar veya TSE Hizmet Yeterliliğine sahip firmalar tarafından yapılmalı ve mevzuata uygun olarak raporlandırılmalıdır.